Gençler sık iş değiştirerek enflasyonla gayret ediyor

Marmaris Orhaneli’nde bir şoför ile sohbet ediyorum. Geçen yıl havalimanına 80 Euro’ya giderlerken bu yıl birebir güzergah için 120 Euro isteniyormuş. Döviz bazında yabancıya da enflasyonu yansıtmanın sonu hüsran. Euro bölgesine bu artırımı anlatamazsınız, bu beşerler ömürlerinde yüzde 10 enflasyon görmemiş. Türkiye’de döviz bazında yüzde 30/40 enflasyonla karşılaşıyorlar.

*

Geçen yıl 2 bin 500 lira olan pansiyon odalarını bir gece oda/kahvaltı fiyatı 5 bin liraya yükselmiş.
Bodrum’un, Çeşme’nin pahalılığı malumdu, Anadolu’ya yayıldı.
Tarım bitince bütün bir yılı 3 aylık turizm geliriyle çıkarmak zorunda kalan turizmci fiyat karmaşasına düştü.

*

Marmaris balı meşhurdur. Özelliklede Orhaniye balı…Önceki yıl yaşanan orman yangınları arıcılığı vurmuş.
Marina otelde garson olarak çalışan delikanlı “Bal verimimiz düştü, Arıcılığı bıraktım” diyor.
Arılar mevsimlik emekçiler üzere göç ediyorlar. Kış geldiğinde kamyonlarla taşınan kovanlar Konya’ya gidiyormuş. Göçün de bir maliyeti var.
Aklımda karşılığını aradığım bir soru var, karşıma çıkan her gence soruyorum “Ne işte ne de okulda milyonlarca işsiz genç var. Patronlar eleman bulamıyor. İşgücü neden istihdama dönüşmüyor?
İlk sefer duyduğum kıssalar akıyor.

*

Şu gözlemimi de paylaşayım. Lüks otellerde Anadolu’nun çeşitli kentlerinden gelen üniversite öğrencisi gençler çalışıyor; lokal halkın gençleri buralarda pek yok.

*

Otelin barında elektronik mühendisliği okuyan genç “Ben teşebbüsçü olacağım” diyor. Tasarrufunu bir finans kümesinin fonunda değerlendiriyormuş. Yeterli de gelir sağlıyormuş.
“Yüksel getirili fon diye soygunculara denk gelmeyesin”diyorum, “Ponzi sistemi olmasın”diye uyarıyorum. Fonu işletenlerin aileden tanıdıkları olduğunu söylüyor, “e-ticaret yapıyorlar’ diye savunuyor.
Denizbank Florya şube müdürüyken müşterilerinin paralarını “yüksek getirili özel bir fon”’ diye toplayıp, buharlaştıran Seçil Erzan olayını unutmuşa benziyor. Erzan da para toplamaya yeğeninden başlamıştı, sonra kendisine “Kızım” diyen insanları sistemin içine soktu.
Ponzi olayının özelliği bu, en yakınından başlıyorsun, en yakınlara uzanıyorsun.

*

Marmaris’in Turgut mahallesinde doğal bir liman var. Turgutlu Aydoğan ailesi işletiyor. İşletme mezunu 26 yaşındaki kızları Bahar, yeni fikirlerle köyüne dönüyor. Beykoz’da döngüsel iktisat modelini çiftliğinde uygulayan Şef Şerife Aksoy’un “sıfır atık” atölye çalışmasına katılmış. Balından sebzesine, çiftliğinde üreterek tabiattan beslenen bir mutfak yaratmış.
Bahar neler yaptığını anlatıyor. Aksoy modelini uygulamaya karar verdiğinde birinci iş olarak Kütahya’dan atalık tohum toplamış. Köyde kimse atalık tohumunu paylaşmak istemiyormuş. Halbuki paylaşsalar toprak bölgeyi yapay tohumlardan temizlenecek.

“Topraklar kirli. Arıcılık yaygındı. Evvelki yıl yaşanan büyük yangından evvel 30 arıcı vardı, 2’ye düştü. Tarım yeni nesile geçmiyor. Köydeki gençler restoranda çalışmıyor. Grubumuz Adıyaman’dan” diye de ekliyor.

Bahar’ın lokantasına gittiğimizde 3/5 masa vardı.
Bu yıl limanda kışlayan tekne sahiplerinin kıymetli bir kısmı gelmemiş. Son iki yıldır İsrailli turistlerin ayağı kesilince yerli turiste kalmışlar.
“Elimizi taşın altına sokmalıyız. Bu yıl kazanmayacağız. Gelecek yıl da sıkıntı geçecek. Olağandışı fiyatlar konuyor. Hiç ahlaki değil. Bundan vazgeçmeliyiz.” diyen Bahar, fark yaratma peşinde.

*

Orhaneli’ndeki marinadaki yönetici, “Geçen bayramda 300 tekneden sırf 100’ü denize açıldı.” diyor.
Yılların marina işletmecisi “Bu kadar sakinliği birinci sefer yaşıyoruz. Teknesine gelenlerin sayısının bile azaldığını belirten yönetici “Gelenler de denize açılmıyor.” diye ekliyor.
Gözümle gördüğüm bu gidişatın, görünmeyen tarafı bölgedeki gençlerin tercihleri!
12 ay restoranda çalışmak yerine dönemde tekne kaptanı olmayı tercih ediyorlar. Âlâ tarafı; Orhaniye, Selimiye, Turgut üzere Hisarönü koyunda turizmden ekmek yiyen ailelerin gençleri kente göç etmiyor.
Yazın kazandığı para ile kışı çıkarabiliyor. Ne var ki her işi yapma niyetinde de değil. Erkekler bir gulet edinip kaptan olmayı tercih ediyor.
Gençlerin ağzında daima Borsa; hangi senedi alsak!

*

Bir diğer genç çıkıyor karşıma; Balkan göçmeni turizmci bir ailenin tek oğlu. Babası daha geçen hafta Almanca bildiği için Almanya’ya gitmiş çalışmaya…
Annesi 5 yıldızlı otellerde paklık elemanı olarak çalışıyor. Kemer’de kendi meskenlerinde oturuyorlar.
Genç lisan öğrenmemiş, meslek lisesini bitirmiş lakin otelde sürücü olarak çalışıyor. Uzun vadeli bir bakışı yok. Akranları âlâ fiyat buldun mu işi çabucak bırakıyormuş.
Turizm işletmelerinde çalışan gençler, 2/3 bin lira fazla fiyat veren yere gitmekte tereddüt etmiyor. Daima istihdam kayması yaşanıyor. Aldıkları fiyat artan enflasyon karşısında daima az kalıyor.

*

ManpowerGroup Türkiye Genel Müdürü Feyza
Narlı, “Yetenek açığında Türkiye,
yüzde 76 ile 41 ülke ortasında 22. sırada yer aldı. 2023’de bu oran yüzde 73’dü. Ülkemizde en fazla
yeteneğe gereksinim duyan bölümler nakliyecilik ve lojistik & otomotiv,
tüketim eserleri & hizmetleri ve sıhhat & ömür bilimleri sektörleri
oldu.” diyor.
Eleman bulamıyoruz diye yakınan patronların dikkate alması gereken istatistik çalışma müddetleriyle ilgili. Narlı yaptıkları araştırmalarda gençlerin işe girdikleri birinci ay yeni bir iş aradıkları bulgusu ile karşılaştıklarını belirtiyor.
Asgari fiyatla kimse işe girmiyor.
Ücret araştırması yapan Eleman.net’te nazaran en düşük fiyat 19 bin lira.

*

Yetenek havuzumuz süratle eriyor. Tabanı delik kova üzere genç yetenekler iş gücü piyasasından çekiliyor.
Başka bir genç YouTuber arkadaşının uygun para kazandığını anlatıyor. Kendisi de Instagram’da toplama birkaç kesim eşya satmış.
Instagram yasağı en çok gençleri, bayan üreticileri, sanatkarları, küçük esnafı vuruyor.

*

İktidar yasakçı zihniyetini yasallaştırmak için çocukları korumak ismine bir oyun sitesini de yasakladı.

*

Gençlerin kısa vakitte cep harçlıklarını çıkarmanın bir diğer yolu da kumar oynamak. İpsala’dan çıkış yaptın mı; Yunanistan tarafında seni bir casino karşılıyormuş. Casinonun en has müşterileri Türkiye’den gelen TIR şöförleriymiş. Ortada kamuoyunda tanınan ünlülerle de bu casinoda müsabakanın mümkün olduğunu dinliyorum. Uzun periyotlu yüksek enflasyonun tesirlerini görmeye başladık. Gençler çok çalışıp, daima enflasyonun altında kalacak bir fiyata talim etmek istemiyorlar. Kendilerince kısa yollar arıyorlar. Buldukları yol da her vakit ahlaki ya da tüzel olmuyor.

*

Turizm dataları gidişatın hiç de parlak olmadığını esasen ortaya koyuyor.
Bodrum’da yazlığına gelen insanlarda bile azalma gözle görülür ölçüde azaldı. Çocuklar zati okumak, çalışmak için yurt dışına gitmişlerdi; bu yaz Bodrum yerine İtalya, İspanya, Yunanistan, Adriyatik kıyılarını tercih ettiler. Ege tatilini ya kısa tuttular ya da hiç gelmediler. Alkollü içki ve et eserleri Türkiye’den ucuz bir kere…
Antalya Çıralı’da bir pansiyonda üç öğün günlük 1500 TL’ye, Marmaris Turgut’ta 5000 TL’ye, Selimiye’de 20 bin TL’ye kalanların hangisi daha keyifli derseniz, çocuğunu bir top dondurma bile alamayan anaya-babaya bu soruyu soramam.